خودكشي در اسلام به همراه علت و عواقب خودكشي
مذهبي :امروز براي شما خودكشي در اسلام به همراه علت و عواقب خودكشي را قرار داده ام. متاسفانه به خاطر برخي مشكلات امار خودكشي روبه افزايش بوده است كه اميدواريم افراد بدانند خودكشي آخرين راه نيست.
از نظر اسلام خودكشي چه حكمي دارد؟ و علل و عواقب آن چيست؟
در پاسخ به اين پرسش ابتدا لازم است به اين نكته اشاره كنيم كه: حيات آدمي اولين و عظيم ترين نعمتي است كه خداوند آن را براي رسيدن به تكامل و صعود به قلّه هاي رفيع و عالي معنوي به انسان عطا فرموده است. ازاين رو نه تنها ديگران نمي توانند صدمه اي به اين نعمت الهي وارد سازند، بلكه خود شخص نيز به هيچ عنوان حق ندارد آن را از بين ببرد و بر وي واجب است پيوسته از جان خويش پاسداري و محافظت كند. مالك اصلي انسان خداوند متعال است و نفس انساني امانت الهي است؛ از اين رو بايد از اين امانت خوب محافظت كرد و از بين بردن آن خيانت در امانت الهي است.
البته فقط در راه خدا مي توان جان خويش را فدا نمود. چون حفظ دين الهي و ارزشهاي والاي ديني ـ كه همان راه خداوند است ـ از جان انسان بالاتر، ارزشمندتر و مهمتر است. لذا سيد و سالار شهيدان و سرور آزادگان حضرت امام حسين عليه السلام و ديگر شهداي راه خدا، جان خويش را تقديم نمودند.
در حقيقت اين خود يكي از راههاي رسيدن به كمال، بلكه بهترين و عالي ترين آن است.
حرمت خودكشي در اسلام
خودكشي در فرهنگ اسلامي به معناي عقب نشيني از نيل به غايت كمال و سقوط به وادي حسرت و ناكامي است.
بدين جهت اين عمل از نظر اسلام حرام و محكوم است. چنانكه در قرآن كريم مي فرمايد: «وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إنَّ اللّه َ كانَ بِكُمْ رَحيما، وَمَنْ يَفْعَلْ ذلك عُدْوانا وَظُلْما فَسَوْفَ نُصْليهِ نارا»؛ «و خودكشي نكنيد! خداوند نسبت به شما مهربان است. و هر كس اين عمل را از روي تجاوز و ستم انجام دهد، به زودي او را در آتشي وارد خواهيم كرد.»
كلمه «لاتَقْتُلُوا» صيغه نهي است و دلالت بر وجوب ترك عمل دارد.
روايات متعددي نيز درباره مذمت خودكشي وارد شده است. در اين روايات، صاحبان اين عمل اهل جهنم قلمداد شده و بهشت براي آنها حرام شمرده شده است. در ذيل به چند نمونه از روايات اشاره مي كنيم:
۱٫ أبي ولاّد مي گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّدا فَهُوَ في نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فيها؛ هر كس عمدا خودكشي بكند، هميشه در آتش دوزخ خواهد بود.»
۲٫ رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَي ءٍ مِنَ الدُّنيا عُذِّبَ بِهِ يَوْمَ الْقِيامةِ؛ كسي كه بوسيله چيزي از دنيا خودكشي كند، در روز قيامت بوسيله همان چيز عذاب خواهد شد.»
و در روايت ديگر مي فرمايد: «الذي يَخْنُقُ نَفْسَهُ يَخْنُقُها فِي النّارِ، وَالّذي يَطْعَنُها في النار؛ كسي كه خودش را خفه كند، خويشتن را در آتش (دوزخ) خفه كرده است و كسي كه به خودش نيزه زند، در آتش باشد.»
و نيز فرمود: «كان فيمن قبْلَكُمْ رَجُلٌ بِهِ جرحٌ فَجَزَعَ فَأَخَذَ سِكّينا فَخَزَّ بِها يَدَهُ فَمارَقَأَ الدَّمُ حَتّي ماتَ، فَقال اللّه ُ: بادَرَني عَبدي بِنَفْسِهِ؟! …قد حَرَّمتُ عَلَيه الجَنَّةَ؛ ميان انسانهاي پيش از شما، مردي جراحتي برداشت و از شدّت بي تابي كاردي برداشت و با آن دستش را قطع كرد و از شدّت خونريزي مُرد، پس خداوند فرمود: بنده ام، در گرفتن جان خود بر من پيشي گرفت… هر آينه بهشت را بر او حرام كردم.»
۳٫ امام باقر عليه السلام فرمود: «إنَّ المُؤْمِنَ يُبْتَلي بِكُلِّ بَلِيَّةٍ وَيَمُوتُ بِكُلِّ ميتَةٍ إلاّ أَنَّهُ لايَقْتُلُ نَفْسَهُ؛ مؤمن ممكن است به هر بلائي مبتلا شود و به هر نوع مرگ بميرد، امّا خودكشي نمي كند.»
۴٫ عمرو بن عبيد بصري مي گويد: «در يكي از جلسات امام صادق عليه السلام شركت نمودم، پس از ورود و عرض ادب، شروع به خواندن اين آيه نمودم كه: «والَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الاثْمِ»؛ «آنانكه از گناهان كبيره پرهيز مي كنند.» بعداز خواندن اين آيه لحظه اي سكوت كردم. امام صادق عليه السلام فرمود: عمرو چرا سكوت كردي؟ عرض كردم: اي پسر رسول خدا! گناهان كبيره را برايم مشخص كنيد. حضرت فرمود: اي عمرو! بزرگترين گناهان چند قسم است:
الف. شريك قائل شدن براي خداوند؛
ب. نااميدي از خداوند متعال؛
ج. عاق والدين؛
د. كشتن نفسي كه خداوند آن را حرام كرده است.
هم كشتن ديگران مي گردد.
از مجموع آيات و روايات گذشته استفاده مي شود كه خودكشي از نظر اسلام از گناهان كبيره محسوب مي شود، انجام آن حرام مي باشد، و مرتكبين آن اهل دوزخ اند. حتي برخي از گروههاي اهل سنت مانند حنبليها كسي را كه خودكشي مي كند كافر دانسته و نماز ميت را براي او واجب نمي دانند. آنها در اين باره به اين حديث استدلال مي كنند كه: «إنَّ رَجُلاً قَتَلَ نَفْسَهُ بِمَشاقِصٍ، فَقالَ رَسُول اللّه صلي الله عليه و آله : اَمّا أَنَا فَلا أُصَلِّي عَلَيْهِ؛ مردي با نيزه خودكشي كرد و رسول خدا فرمود: من بر اين شخص نماز نمي خوانم.»
علل خودكشي
در منابع ديني و تجربي علل و عوامل بسياري در سطوح مختلف فردي، اجتماعي و خانوادگي، براي خودكشي مطرح شده است، تا آنجا كه نزديك به ۵۰ علت و انگيزه براي ارتكاب اين عمل برشمرده اند. برخي از اين علتها عبارت است از: احساس پوچي، اعتياد، شهوت راني و عشق بازي، زنا، شرابخواري، قماربازي، بي صبري در برابر مشكلات زندگي و بلاها، غرور، حسادت، خيانت، خشم و غضب و لجاجت، ترس از كيفر، ارتكاب جرم، ندامت و سرزنش وجدان، خيانت همسر يا معشوقه به شوهر، ازدواج اجباري، اختلافهاي خانوادگي، بارداري نامشروع، دلتنگيهاي خانوادگي، ورشكستگي مالي و روحي، عشق به پول و ثروت (دنياپرستي و دنياطلبي)، فقر مالي، عدم اعتماد به نفس در مبارزه با مشكلات، انتقام جويي، حب مقام، بيماريهاي صعب العلاج و غيرقابل تحمل، عليلي و ناتواني، بيماريهاي رواني مانند افسردگي و جنون ادواري، طلاق و شكست در زندگي و عدم موفقيت در تشكيل خانواده، اختلالات رواني و شخصيتي والدين و تأثير آن بر فرزندان، اعتياد يكي از والدين يا هر دو، بدآموزيهاي وسايل ارتباط جمعي، فقر فرهنگي و معنوي و اخلاقي، يأس و نااميدي نسبت به آينده، شهر نشيني و اضطرابهاي ناشي از آن، افزايش انحرافات اجتماعي، بي عدالتيهاي اجتماعي و شكاف طبقاتي، بيزاري از زندگي، مشكلات خانوادگي و… .
برخي از اين علت ها به شرح زير است :
۱٫ ضعف ايمان و اعتقاد ديني:
علتهايي چون احساس پوچي، يأس و نااميدي نسبت به آينده و بن بست فكري، بي صبري و امثال اينها، ناشي از ضعف اعتقاد و نداشتن شناخت كافي از خداوند متعال و عدم شناخت جايگاه انسان و فلسفه آفرينش اوست. اگر كسي ايمان عميق و اعتقاد جازم به خداوند داشته باشد، و بداند كه خدا جهان هستي و بخصوص انسان را كه اشرف مخلوقات اين عالم است، هدفمند و غايتمند آفريده، هيچ گاه احساس پوچي و يأس و نااميدي بر زندگي وي سايه نمي افكند. و اگر به قدرت مطلقه خداوند باور داشته باشد و بداند كه همه چيز در برابر قدرت او ناتوان و هيچ است، در هنگام بروز مشكلات به خدا تكيه مي كند، و با توكل به خداوند و دعا به درگاه باري تعالي و با ياد و نام او كه آرامبخش دلهاست، مي تواند مشكلات را يكي پس از ديگري پشت سر بگذارد و موجبات آرامش روحي و قوت قلب و عزت نفس را فراهم سازد. بايد توجه داشت كه انسان واقعا عاجز از دانستن فلسفه پيش آمدها و ناملايمات زندگي است؛ چرا كه علم انسان در برابر اين كارها خيلي ناچيز و كم است. خيلي از كارها به نظر انسان خوب است و از آنها احساس خوشحالي مي كند، ولي نمي داند كه آن اعمال به ضرر اوست، يا بالعكس، از برخي چيزها ناراحت و غمگين مي شود و احساس بدي نسبت به آنها دارد و آن را شر و بدبختي مي داند، در حالي كه ممكن است همانها خير و صلاحش باشند. طبق بيان امام اميرالمؤمنين عليه السلام خداوند كارها را مطابق مقتضاي مصالح جاري مي كند، نه بر طبق ميل و رضايت انسان.
۲٫ ضعف معنويت و اخلاق ديني:
بسياري از عوامل خودكشي مانند: حسادت، كينه توزي، لجاجت، خشم و غضب، خيانت، غرور، زنا، شرابخواري، قماربازي، حب مقام، انتقام جويي، بارداري نامشروع، ازدواجهاي اجباري و امثال اينها ناشي از ضعف معنويت و رعايت نكردن مسائل اخلاقي و ديني است. در فرهنگ اسلامي طبق بيان آيات و روايات تمام اعمال انسان بخصوص گناهان كبيره داراي آثار و پيامدهايي است، و به اصطلاح اثر وضعي دارد، به همين جهت در اسلام از انجام گناه و كارهاي خلاف اخلاق به شدت نهي شده است.
۳٫ توجه بيش از حد به خواسته هاي حيواني:
شهوت راني افراطي و عشق بازي نامشروع، عشق به مال و ثروت (دنياطلبي و دنيادوستي) و… خواسته هاي حيواني هستند و از عوامل خودكشي مي باشند.
۴٫ عوارض طبيعي:
مانند جنون و اختلالات رواني، ترس از كيفر، بيماريهاي صعب العلاج، نقيصه هايي در ساختمان جمجمه، ضايعات قلبي و كبدي، صرع و… .
آثار و عواقب خودكشي
خودكشي به سان ناهنجاريهاي ديگر جامعه، داراي عواقب و پيامدهاي سخت فردي و اجتماعي است. كساني كه خودكشي مي كنند، اگر عمل آنها باعث مرگشان شود، هرچند ممكن است ظاهرا از رنج و درد و مشكلات دنيا آزاد شوند، امّا بنا به اعتقادات ديني به عذابهاي سخت و دردناك گرفتار مي گردند؛ و از زمره كساني مي شوند كه بطور دائم در آتش بسيار سخت جهنم مي سوزند. علاوه بر روايات گذشته در بحث حرمت خودكشي، روايات فراوان ديگري نيز درباره آثار شوم اين عمل وارد شده است كه در اين بخش به برخي از آنها اشاره مي كنيم:
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَديدَةٍ فَحَديدَته في يَده يُجاءُ بِها في بَطْنِه في نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فيها مُخَلّدا أبدا، ومَنْ شَرِبَ سَمّا وَقَتَلَ نَفْسَهُ، فَسَمُّهُ في يَدِهِ يَتَحَسّاهُ في نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فيها أبَدا، وَمَنَ تَرَدّي مِنْ جَبَلٍ، فَقَتَلَ نَفْسَهُ فهو يَتردّي في نار جهنّم خالدا فيها مُخلّدا أبَدا؛ كسي كه بوسيله آهن خودكشي كند پس آهن پاره بدست كه (قسمتي از آن) به شكمش فرو رفته آورده مي شود، و وارد آتش جهنم مي گردد. ودر آن بطور أبد و هميشگي خواهد سوخت، و كسي كه با خوردن سمّ خودكشي كند، پس سمّ در دست به آتش جهنم انداخته مي شود و در آن بطور دائم خواهد سوخت، و كسي كه خود را با پرت كردن از كوه به قتل برساند، پس به آتش جهنم پرت مي شود و در آن تا أبد خواهد ماند.»
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در روايت ديگري مي فرمايد: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِسَمٍّ، عُذِّبَ بِهِ؛ كسي كه با خوردن سم خودكشي كند، با همان سمّ معذّب خواهد شد.»
و نيز مي فرمايد: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَي ءٍ أو ذبِحَ، ذَبَحَهُ اللّه ُ بِهِ في نارِ جَهَنَّمَ؛ كسي كه با چيزي يا ذبح خود، خودكشي كند، خداوند بوسيله همان چيز او را در آتش جهنم ذبح خواهد كرد.»
ابوسعيد خدري مي گويد: ما در جنگها و غزوات به صورت كاروانهاي نوزده نفري بيرون مي رفتيم و كارها را در ميان خود تقسيم مي كرديم. يكي در چادر مي ماند، يكي براي يارانش كار مي كرد؛ غذايشان را درست مي نمود و شترانشان را آب مي داد. عده اي هم پيش پيامبر صلي الله عليه و آله مي رفتند. اتفاقا در كاروان ما مردي بودكه كار سه نفر را انجام مي داد؛ هم هيزم جمع مي كرد، هم آب مي آورد و هم غذا پخت مي كرد. اين موضوع، به عرض پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله رسيد. حضرت فرمودند: «ذلكَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ النّارِ؛ او اهل دوزخ است.» ما تعجب كرديم. وقتي كه با دشمن روبرو شديم و به جنگ پرداختيم، آن مرد مجروح شد، تيري برداشت و خودش را با آن كشت. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «گواهي مي دهم كه من رسول خدا و بنده او هستم.»
شد كه آن همه ثواب محو شود و او اهل دوزخ گردد.
يكي ديگر از پيامدهاي خودكشي اين است كه باعث سرافكندگي و شرمندگي خانواده ها در جامعه و در ميان اقوام مي گردد، و چه بسا سبب اختلاف و زد و خورد، طلاق و از هم پاشيده شدن خانواده ها و حتي ممكن است به قتل و خودكشي ديگري منجر شود.
از آثار ديگر خودكشي اين است كه اين عمل باعث افزايش ناهنجاريها و انحرافات جامعه مي شود. هر قدر خودكشي بيشتر شود، نابسامانيهاي اجتماعي نيز بيشتر مي گردد. خودكشي جوانان باعث از بين رفتن سرمايه هاي انساني جامعه است. و خودكشي پدر و مادر سبب افزايش تعداد افراد بي سرپرست در جامعه بوده، در نتيجه موجب بالارفتن نرخ انحرافها و بزهكاريها در جامعه مي گردد.
منبع:پايگاه حوزه
خودكشي در اسلام به همراه علت و عواقب خودكشي