بررسي و توضيحاتي در مورد پيشينه تعزيه
تعزيه
تاريخ پيدايش تعزيه به صورت دقيق پيدا نيست. برخي با باور به ايراني‌بودن اين نمايش آييني، پاگيري آن را به ايران پيش از اسلام به پيشينهٔ سه‌هزارسالهٔ سوگ سياوش پهلوان داستان‌هاي ملي ايران نسبت داده و اين آيين را مايه و زمينه‌ساز شكل‌گيري آن دانسته‌اند.[۳] برخي پژوهشگران نيز پيشينهٔ آن را به آيين‌هايي چون مصائب ميترا و يادگار زريران بازمي‌گردانند و برخي پيدايش آن را متأثر از عناصر اساطيري ميان رودان، آناطولي و مصر، و كساني نيز مصائب مسيح و ديگر افسانه‌هاي تاريخي در فرهنگ‌هاي هند و اروپايي و سامي را در پيدايش آن كارساز دانسته‌اند؛ ولي به گمان بسيار، تعزيه — جدا از شباهت‌هايش با عزاداري‌هاي آييني گذشته — شكل تكامل‌يافته‌تر و پيچيده‌تر سوگواري‌هاي سادهٔ شيعيان سده‌هاي نخستين براي كشته‌شدگان كربلا است.[۴]
برخي ديگر با استناد به گزارش‌هايي، پيدايش تعزيه را مشخصاً از ايران پس از اسلام و مستقيماً از ماجراي كربلا و كشته شدن حسين و يارانش مي‌دانند. در دورهٔ اخير سوگواري براي شهيدان كربلا از سوي دوستداران اهل بيت در آشكار و نهان در عراق، ايران و برخي از مناطق شيعه‌نشين ديگر انجام مي‌گرفت؛ چنان‌كه ابوحنيفه دينوري، اديب، دانشمند و تاريخ‌نگار عرب، در كتاب خود از سوگواري براي خاندان علي به روزگار امويان خبر مي‌دهد.[۳]
اگر تعزيه را به معني عزاداري و سوگواري و نه به معني شبيه‌خواني امروز گمان كنيم، نخستين سوگواري بعد از پيشامد عاشورا از سوي گواهان عيني واقعهٔ كربلا بوده كه در سنين كودكي و نوجواني پس از عاشورا به اسارت رفتند؛ در واقع از هنگامي كه قافلهٔ اسرا به طرف شام حركت نمودند. برخي شبيه‌خواني و برپايي تعزيه را جهت تماشاي عيني واقعهٔ كربلا به يزيد نسبت داده‌اند كه گويا از عاملين واقعهٔ كربلا خواسته بود تا اعمالي را كه مرتكب شده‌اند نمايش دهند و برخي به صفويه، ديلميان و قاجاريه.[۱]
اما شكل رسمي و آشكار اين سوگواري، به روايت ابن‌كثير، براي نخستين بار در زمان حكمراني دودمان ايراني شيعه‌مذهب آل بويه صورت گرفت.[۶] اين سوگواري به گونه‌اي بود كه معزالدوله احمد بن بويه در دهم محرم سال ۳۵۲ هجري قمري در بغداد به مردم دستور داد كه براي سوگواري، دكان‌هايشان را بسته و بازارها را تعطيل كرده، نوحه بخوانند و جامه‌هاي خشن و سياه بپوشند.[۳] از اين دوره دسته‌هاي عزاداري و نوحه‌خواني رايج شده و پايه‌هاي نمايش شبيه‌گرداني ايران گذاشته شد.[۳]
در دوران حكومت سلطان محمد خدابنده، شيعيان حداكثر استفاده را در انجام مراسم سوگواري و بزرگداشت خاندان محمد مي‌كردند اما سوگواري‌ها در اين فاصلهٔ تاريخي سبك مشخصي نداشت. به‌تدريج و به مرور زمان، عزاداري‌ها براي حسين‌بن علي، شكل و شيوهٔ مشخصي پيدا كرد.[۳]
تعزيه بيشترين رواج خود را با حمايت دولت و حكومت صفويان پيدا كرد. در دورهٔ شكوفايي تعزيه، با رواج تشيع و دلايلي مانند روضه‌خواني و حمله‌خواني تعزيه از حمايت بيشتري برخوردار شد.[۳]
نقاشي تكيه دولت اثر كمال‌الملك
تعزيه اما در دورهٔ ناصرالدين شاه به اوج خود رسيد و بسياري اين دوره را عصر طلايي تعزيه ناميده‌اند. تعزيه كه پيش از آن در حياط كاروانسراها، بازارها و گاهي منازل شخصي اجرا مي‌شد، اينك در اماكن باز يا سربستهٔ تكايا و حسينيه‌ها به اجرا درمي‌آمد. معروف‌ترين و مجلل‌ترين اين تكايا، تكيهٔ دولت بود كه در همين دوره به دستور ناصرالدين شاه و مباشرت دوستعلي‌خان معيرالممالك در سال ۱۳۰۴ هجري قمري ساخته شد.[۳] تكيهٔ دولت در زمان ناصرالدين شاه به تقليد از تماشاخانه اپراهال انگلستان ساخته شد كه ابتدا به منظور يك سالن تئاتر ساخته شد اما با مخالفت‌هايي كه بود به تكيه تبديل شد. از ديگر تكيه‌هاي معروف آن زمان تكيهٔ معاون‌الملك در كرمانشاه بود.[۳] در آغاز سلطنت ناصرالدين شاه، تعزيه در ۳۰۰ مكان مشخص برپا مي‌شد.[۳] تعزيه تا زمان مشروطيت در اوج ماند.[۳]
در سال‌هاي آغاز ديكتاتوري رضاخان، يعني پس از ۱۳۰۴ هجري شمسي، اجراي تعزيه و روضه‌خواني رفته‌رفته ممنوع اعلام شد و با تخريب تكيهٔ دولت به دستور رضاخان، تعزيه پا به دوران افول خود گذاشت. هرچند پس از شهريور ۱۳۲۰ ديگر بار سر برآورد، اما در برابر سرگرمي‌هايي همچون سينما و تئاتر، نتوانست موقعيت و عظمت پيشين خود را بازيابد.[۳] شهر نطنز داراي چهار تكيه تعزيه مي‌باشد كه در اوايل دوران قاجاريه به سبك تكيه دولت تهران احداث شده و هر ساله محرم مراسم تعزيه در آن برپا مي‌گردد.
تعزيه
شنبه ۱۷ مهر ۹۵ ۱۹:۴۳ ۴ بازديد
تا كنون نظري ثبت نشده است